शेयर बजारको रहस्य खोल्ने डाउ थ्योरी'DOW THEORY': लगानीकर्ताका लागि मार्गदर्शन

नेपाली शेयर न्यूज । शेयर बजार निरन्तर बदलिँदै आएको छ, जहाँ नयाँ रणनीति र सिद्धान्तहरू समयसँगै आइरहेका छन् र हराइरहेका छन् । तर केही सिद्धान्तहरू यति प्रभावशाली हुन्छन् कि दशकौंसम्म लगानीकर्ताको मार्गदर्शन गर्ने गर्छन् ।

यस्तै एक सिद्धान्त हो डाउ थ्योरी, जसले प्राविधिक विश्लेषणमा महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ । यो सिद्धान्तले बजार प्रवृत्ति बुझ्ने, मूल्यको दिशा पूर्वानुमान गर्ने र लगानीकर्ताको मनोविज्ञान पहिचान गर्ने तरिका दिन्छ ।डाउ थ्योरीको उत्पत्ति चाल्र्स एच. डाउका लेखबाट भएको हो ।

डाउ, जो डाउ जोन्स एण्ड कम्पनीका सह–संस्थापक र वॉल स्ट्रिट जर्नलका पहिलो सम्पादक थिए, उनले वॉल स्ट्रिट जर्नलमा लेखेका सम्पादकीयमार्फत बजारका केही आधारभूत नियमहरू प्रस्तुत गरे । उनका विचार अनुसार सेयर बजार कुनै पनि अवस्थामा आकस्मिक रूपमा काम गर्दैन, बरु यसले निश्चित प्रवृत्तिहरूको अनुशरण गर्दछ ।

बजार आकस्मिक रूपमा चल्दैन

डाउ थ्योरीको मुख्य धारणा शेयर मूल्यको गति उद्देश्यपूर्ण हुन्छ, स्वतः होइन भन्ने हो । मूल्यहरू लगानीकर्ताको सामूहिक प्रतिक्रिया, आर्थिक गतिविधि, व्यावसायिक चक्र र बजारको मनोवृत्तिले निर्धारण गर्छ । डाउको विश्वास थियो कि चार्टहरूले यी मूल्य परिवर्तनको दृश्यात्मक चित्र देखाउन सक्छ र बजारको दिशा बुझ्न मद्दत पुर्‍याउँछ ।

डाउले बजारलाई तीन प्रकारका प्रवृत्तिहरूमा वर्गीकरण गरे, प्राइमरी, सेकेन्डरी र माइनर । यी तीनै प्रवृत्तिहरू कुनै पनि समयमा सहकार्य गर्छन् । लगानीकर्ताले अहिले बजार कुन प्रवृत्तिमा छ भनेर बुझ्न सकेमा उनीहरूले रणनीतिक निर्णय लिन सजिलो हुन्छ ।

प्राइमरी ट्रेन्डः दीर्घकालीन दिशा

डाउ थ्योरीको केन्द्रमा प्राइमरी ट्रेन्ड रहेको छ, जसले बजारको दीर्घकालीन दिशालाई जनाउँछ । यो प्रायः एक वर्षभन्दा कमदेखि केही वर्षसम्म रहन्छ र यो बुलिश (मूल्य बढ्ने) वा बेयरिश (मूल्य घट्ने) हुन सक्छ ।

बुलिश प्राइमरी ट्रेन्ड अर्थतन्त्र विस्तार, लगानीकर्ताको विश्वास र ठूलो खरीद गतिविधिबाट प्रेरित हुन्छ ।

बेयरिश प्राइमरी ट्रेन्ड भने दीर्घकालीन मूल्य घटाइको संकेत दिन्छ, यो प्रायः आर्थिक मन्दी, कम्पनीको नाफा घटाइ वा नकारात्मक भावना कारण हुने गर्दछ । विश्लेषकका अनुसार प्राइमरी ट्रेन्डलाई छिट्टै पहिचान गर्नु लगानीकर्ताका लागि रणनीतिक लाभ हो, किनकि ठूलो मूल्य परिवर्तन प्रायः यस प्रवृत्तिको दिशामा नै हुन्छ ।

सेकेन्डरी ट्रेन्डः सुधार र समायोजन

प्राइमरी ट्रेन्डमुनि हुन्छ सेकेन्डरी ट्रेन्ड, जसलाई सुधारात्मक गति पनि भनिन्छ । यी केही हप्तादेखि केही महिनासम्म रहन्छन् । बुलिश बजारमा, सेकेन्डरी ट्रेन्ड मूल्यमा छोटो समयको घटबढ जनाउँछ, भने बेयरिश बजारमा यो अस्थायी उछाल वा सुधारको संकेत दिन्छ । डाउको विश्वास थियो कि सेकेन्डरी ट्रेन्ड प्राइमरी ट्रेन्डको प्राकृतिक प्रतिक्रिया हो र लगानीकर्ताको मनोवृत्तिमा आएको अस्थायी परिवर्तन देखाउँछ ।

माइनर ट्रेन्डः दैनिक उतारचढाव

माइनर ट्रेन्ड भनेको छोटो अवधिको दैनिक मूल्य परिवर्तन हो, प्रायः केही दिनको । यी उतारचढाव प्रायः छोटो अवधि समाचार, सञ्चार वा सट्टेबाजी कारण हुन्छ । डाउले यसलाई महत्त्वपूर्ण मानिनन्, तर कहिलेकाहीँ ठूलो प्रवृत्तिको संकेत दिन सक्ने बताएका छन् ।

डाउ थ्योरीका पाँच आधारभूत मान्यताहरू

डाउ थ्योरी पाँच प्रमुख आधारभूत मान्यतामा आधारित छ, जसले आधुनिक प्राविधिक विश्लेषणमा पनि प्रभाव पार्दछ :

बजार मूल्य माग र आपूर्तिले निर्धारण हुन्छ

मूल्यहरू लगानीकर्ताको सामूहिक निर्णयको प्रतिबिम्ब हुन्।

मूल्यहरू लामो अवधिसम्म प्रवृत्तिमा रहन्छन्

प्रवृत्ति बजारको दिशा तय गर्छ, जबसम्म नयाँ परिस्थिति आउँदैन।

प्रवृत्तिमा परिवर्तन वा उल्टो हुन सक्छ

प्रवृत्ति स्थायी छैन, परिवर्तन पुष्टि हुनुपर्छ।

चार्ट र ग्राफले माग र आपूर्तिमा परिवर्तन देखाउन सक्छ

बजारका दृश्यहरूले भविष्यको दिशा संकेत गर्न सक्छ।

मूल्यको ढाँचा दोहोरिने प्रवृत्ति राख्छ

ऐतिहासिक व्यवहार भविष्यको मूल्यको पूर्वानुमानमा सहायक हुन्छ।

यी मान्यताहरूले इतिहासबाट सिक्न सकिने कुरा देखाउँछन्। आज देखिएका ढाँचा प्रायः अघिल्ला मानव व्यवहारको दोहोरिने प्रतिविम्ब हुन्।

चार्टिङः प्राविधिक विश्लेषणको आधार

आजको आधुनिक बजारमा डिजिटल उपकरणहरू प्रमुख भए पनि, डाउको विचार अनुसार चार्टिङ मूल्य प्रवृत्ति बुझ्ने मुख्य उपकरण हो। प्राविधिक विश्लेषकले मूल्य र कारोबार दुवैको विश्लेषण गरेर प्रवृत्तिको दिशा र शक्ति बुझ्ने प्रयास गर्छन्।

चार्टिङले लगानीकर्तालाई प्रारम्भिक प्रवृत्ति परिवर्तन पत्ता लगाउन, बजारको गतिको विश्लेषण गर्न, भविष्यको मूल्य पूर्वानुमान गर्न, बजारको मनोवृत्ति बुझ्न सहायता गर्छ ।

डाउ थ्योरीको वर्तमान महत्व

आजको छिटो गतिमा चल्ने बजारमा पनि, डाउ थ्योरी प्रासंगिक छ । यसले प्रमुख प्रवृत्ति, सुधार र मानव व्यवहारको ढाँचा बुझ्न सहयोग पु¥याउँछ । आधुनिक बजारले जटिल उपकरण प्रयोग गरे पनि, प्रवृत्ति सबैभन्दा शक्तिशाली बल हो भन्ने विश्वास अझै कायम छ ।

नेपाली बजारमा डाउ थ्योरीको प्रयोग

नेपालको शेयर बजारमा लगानीकर्ताहरू प्रायः छोटो अवधिको लाभ वा घाटा देखेर निर्णय गर्छन्। तर यदि प्राइमरी र सेकेंडरी ट्रेन्डको विश्लेषण गरेर लगानी गरिएको खण्डमा, जोखिम घटाउन र दीर्घकालीन नाफा कमाउन सम्भावना बढ्छ।

उदाहरणका लागि, नेप्से परिसूचकले विगत केही महिना लगातार उतार–चढाव देखाएको छ। डाउ थ्योरी अनुसार, यदि बजारले प्राइमरी बुलिश ट्रेन्ड कायम राखेको छ भने, छोटो अवधिका गिरावटहरू (सेकेंडरी ट्रेन्ड) सामान्य सुधारको रूपमा बुझ्न सकिन्छ। यसले लगानीकर्तालाई डराएर नबेच्न र दीर्घकालीन दृष्टिकोण अपनाउन मद्दत गर्छ।

डाउ थ्योरीलाई कडाइका नियमको रूपमा होइन, मार्गदर्शक सिद्धान्तको रूपमा प्रयोग गर्नुपर्छ। यसले लगानीकर्तालाई धैर्य, ठूलो दृष्टिकोण र भावनात्मक निर्णयबाट बच्ने क्षमता दिन्छ । डाउ थ्योरीले सेयर मूल्यको गति बुझ्ने दृष्टिकोणलाई परिमार्जित गर्यो, जहाँ सट्टेबाजीभन्दा व्यवस्थित विश्लेषणमा जोड दिइयो । एक शताब्दीभन्दा बढी समयपछि पनि यसको सिद्धान्तले आधुनिक प्राविधिक विश्लेषणलाई आकार दिन्छ, प्रमाणित गर्दै कि बजार विकास भए पनि मानवीय व्यवहार स्थिर रहन्छ ।